Julia Chyćko
GÓRNIK, OKULTYSTA I ARTYSTA, KTÓRY SIĘGNĄŁ GWIAZD
Teofil Ociepka był z pewnością jedną z najbardziej niezwykłych postaci w polskiej sztuce XX wieku. Urodził się 1891 roku w śląskim Janowie, dziś dzielnicy Katowic, w rodzinie robotniczej. Zawodowo związał się z kopalnią “Giesche”, gdzie przez wiele lat pracował jako maszynista, doskonale znając realia ciężkiej pracy pod ziemią. Jednak obok codziennych obowiązków rozwijał pasję, która wykraczała daleko poza świat szybu i hałdy – fascynowały go zagadnienia duchowości, okultyzmu i tajemnic wszechświata.
Choć nigdy nie zdobył formalnego wykształcenia artystycznego, stworzył kilkaset obrazów, które po dzień dzisiejszy są cenione przez muzea, galerie oraz prywatnych kolekcjonerów. Jego działa przyciągają wyjątkowym połączniem fantastyki, mistyki i śląskiego pejzażu, przenosząc widza w świat pełne aniołów, demonów czy niezwykłych bestii rodem z kosmosu.
Mistyczna misja artysty
Dla Ociepki malowanie nie było tylko sztuką, ale i misją – uważał, że każdy obraz niesie uniwersalne przesłanie, uczy odróżniać dobra od zła i przypomina o duchowej stronie rzeczywistości. Twierdził wręcz, że malarz nie jest samodzielnym twórcą, lecz narzędziem w rękach sił wyższych, które kierują jego dłonią. Tak pojmowana twórczość stała się dla niego formą służby, a każdy kolejny obraz traktował jak duchowy przekaz dla ludzi.
Jego inspiracje sięgały głęboko w świat okultyzmu i teozofii. Już w czasach I wojny światowej zainteresował się pismami Athanasiusa Kirchera oraz ideami różokrzyżowców. Pod wpływem tej fascynacji nawiązał kontakt ze szwajcarskim mistrzem Zakonu Różokrzyżowców, Filipem Hohmannem, który nadał mu tytuł “Mistrza Tajemnych Nauk”.
Wspólnota, duchowość i sztuka
Po powrocie do Janowa Ociepka stał się liderem lokalnej wspólnoty teozoficznej. Prowadził duchowe korespondencje, pisał traktaty filozoficzne i nieustannie tworzył – wierząc, że jego dzieła są odbiciem wyższych światów ukrytych poza zasłoną codziennej rzeczywistości. W jego oczach świat widzialny był jedynie cieniem, a prawdziwa rzeczywistość kryła się w wymiarze duchowym.
Jego płótna są jak okna do tego innego świata. Tytuły takie jak “Bazyliszek”, “Niedźwiedź z Saturna”, “Bestie w rajskim ogrodzie” czy “Walka dobra ze złem” pokazują wyobraźnię Ociepki i jego niezwykłe podejście do rzeczywistości. Potrafił zestawić ze sobą typowy śląski krajobraz – familioki, wieże szybowe, hałdy – z symbolami religijnymi, aniołami i demonami.
Styl i technika malarska
Jego styl był prosty, lecz rozpoznawalny: intensywne, czyste kolory, płaskie plany, linearność i brak klasycznej perspektywy. Jednocześnie ogromna dbałość o detale sprawiała, że obrazy zyskiwały niepowtarzalny charakter. Malował najczęściej farbami olejnymi na płótnie lub pilśni, samodzielnie gruntując powierzchnie. Każdy obraz traktował jak akt duchowego przesłania.
Odkrycie talentu i szersze uznanie
Przez wiele lat twórczość Ociepki pozostawała niedoceniona i uważana za dziwactwo. Dopiero po II wojnie światowej został odkryty przez Izabelę Stachowicz – pisarkę i promotorkę sztuki, która pomogła mu zorganizować pierwsze wystawy w Warszawie, Dzięki niej Ociepka zyskała ogólnopolską sławę i przydomek “polskiego Rousseau”, nawiązujący do słynnego francuskiego malarza prymitywstycznego.
W latach powojennych Ociepka odegrał także znaczącą rolę w tworzeniu Grupy Janowskiej – środowiska śląskich malarzy amatorów, skupionych wokół Domu Kultury kopalni “Wieczorek”. Wspólnie z takimi artystami jak Paweł Wróbel, Ewald Gawlik czy Erwin Sówka współtworzył fenomen na skalę europejską, którego unikatowość do dziś jest przedmiotem badan. Był dla kolegów nie tylko malarskim autorytetem, lecz także duchowym przewodnikiem, inspirującym ich do poszukiwań metafizycznych.
Ostatnie lata i dziedzictwo
W 1959 roku Teofil Ociepka przeniósł się do Bydgoszczy i z czasem wycofał się z działalności okultystycznej, ale nie zaprzestał malowania. Zmarł w 1978 roku, pozostawiając po sobie imponujący dorobek artystyczny, który dziś można podziwiać między innymi w Muzeum Śląskim w Katowicach czy w Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Jego obrazy osiągają wysokie ceny na aukcjach, a zainteresowanie jego życiem i twórczością nie słabnie – wciąż są organizowane wystawy przypominające o tym niezwykłym artyście.
Teofil Ociepka to twórca balansujący między realizmem górniczego życia a fantastycznym światem duchowych wizji. Wyszedł z kopalni, ale w swojej wyobraźni podróżował aż do gwiazd – pozostając do dziś jednym z najbardziej fascynujących malarzy polskiej sztuki nieprofesjonalnej.
