Jakub Mirosławski
Artysta z sercem zakorzenionym w Śląsku
W świecie sztuki, gdzie piękno często miesza się z iluzją, a harmonia z pretensjonalnością, Jerzy Duda-Gracz wybrał inną ścieżkę, drogę prawdy. Prawdy nieupiększonej, pełnej sprzeczności, ironii i bólu. Malował ludzi takimi, jakimi byli naprawdę: zmęczonymi, pogubionymi, ale i dziwnie pięknymi w swojej niedoskonałości. Jego obrazy to lustra codzienności, zniekształcone, ale szczere. W tym artykule przybliżę wam sylwetkę tego artysty.
Jerzy Duda-Gracz urodził się 20 marca 1941 w Częstochowie. Ukończył Państwowe Liceum Technik Plastycznych w Częstochowie, a następnie Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie Wydział Grafiki w filii w Katowicach (obecnie Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach). Podczas swojego życia zajmował się także nauczaniem, uczył w Europejskiej Akademii Sztuk czy na Wydziale Radia i Telewizji imienia Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Jednak Jerzy Duda-Gracz to przede wszystkim malarz oraz rysownik albo po prostu artysta. Malował głównie olejem na płótnie w stylu groteskowo-symbolicznym. Ludzkie postaci często są karykaturalne, z wyolbrzymionymi wadami jak lenistwo, alkoholizm, obżarstwo. W swoich dziełach komentował rzeczywistość PRL i przemiany polskie, balansując między satyrą, nostalgią a metaforyczną refleksją. Jerzy Duda-Gracz potrafił uchwycić „szarą polską rzeczywistość”, banalne sceny codzienne, przyziemność, ale także heroizm zwykłych ludzi. W jego obrazach zderzają się groteska i powaga, ironia z czułością. Krytycy dostrzegli w jego twórczości „moralizatorski program”, który prowokuje do refleksji nad naturą człowieka i kondycją społeczeństwa. Stworzył on wiele dzieł, to jego najbardziej cykli malarskich należą: „Motywy i Portrety Polskie” (1968–1979), „Obrazy Jurajskie” (1984–1986), „Arystokratyczno-Historyczne” (1985–1991), „Chopinowi” (1999–2003) czyli monumentalny zbiór 300 obrazów inspirowany muzyką Chopina stworzone w ostatnich latach życia. Duda-Gracz malował także scenografie do teatrów w regionie, a jego dzieła wielokrotnie porównywano do twórczości Breughla czy Witolda Wojtkiewicza.
Brał udział w ponad 180 wystawach indywidualnych i ok. 300 wystawach zbiorowych, także na Biennale w Wenecji (1984), targach w Kolonii (1986–87) i Expo w Sewilli (1992). Jego dzieła znajdują się w kolekcjach między innymi Muzeum Narodowego w Warszawie, muzeach w Krakowie czy Poznaniu lub w Muzeum Ufizzi w Florencji. Jerzy Duda-Gracz chociaż urodzony w Częstochowie, silnie związał się z Górnym Śląskiem, studiował i pracował w Katowicach, gdzie osadził klimat przemysłowych pejzaży i ludzi regionu. Jego sztuka oddaje atmosferę miejsca, zarówno ciężar codzienności jak i siłę duchową śląskiego człowieka.
Jerzy Duda-Gracz to artysta o wielowymiarowym dorobku, mistrz groteski i symboliki, komentator polsko-śląskiej rzeczywistości, pedagog i człowiek głęboko osadzony w regionalnej kulturze. Jego twórczość, z jednej strony ironiczna, z drugiej pełna empatii, to ważny głos w polskiej sztuce XX wieku.
